Regulacje prawa upadłościowego a zobowiązania umowne – wybrane zagadnienia
Poland Rules of Insolvency
Mając na uwadze obecną sytuację gospodarczą warto zwrócić uwagę na ryzyka i zagrożenia, jakie dla wykonania zawartych umów wiąże ze sobą restrukturyzacja zobowiązań kontrahenta, czy też likwidacja jego przedsiębiorstwa w ramach regulacji ustawy prawo upadłościowe i naprawcze. Tytułem wprowadzenia wskazać należy, iż w trybie ustawy prawo upadłościowe i naprawcze możemy mieć do czynienia z postępowaniem naprawczym, upadłością układową, upadłością układową z likwidacją części majątku dłużnika i ostatecznie z upadłością likwidacyjną.
Celem postępowania upadłościowego jest restrukturyzacja przedsiębiorstwa umożliwiająca jego dalsze działanie, dlatego dopiero, gdy brak jest podstaw do wszczęcia postępowania układowego ogłaszana jest upadłość likwidacyjna. W przypadku ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu, to wierzyciele głosują nad propozycjami układowymi zawierającymi warunki restrukturyzacyjne. Taką propozycją układową może być zmiana, czy też rozwiązanie zawartych umów nie tylko z wierzycielem, ale i z osobą trzecią, jednak za jej zgodą. Może tu chodzić o różnego rodzaju umowy, a treść propozycji zależy każdorazowo od okoliczności danego przypadku. Od dnia ogłoszenia upadłości układowej do dnia zatwierdzenia przez sąd propozycji układowych, możliwość zawierania nowych umów zależy od ustanowionego - w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości- sposobu zarządu majątkiem, a ponadto powinna podlegać każdorazowo szczegółowej analizie. Po zakończeniu postępowania, zarząd majątkiem upadłego wynika z treści zatwierdzonego układu.
Nie ulega wątpliwości, iż bardziej istotny wpływ na wykonywanie i obowiązywanie zawartych umów ma ogłoszenie upadłości likwidacyjnej, która ma miejsce jeżeli brak jest podstaw do ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu. W przypadku ogłoszenia upadłości likwidacyjnej sąd wyznacza syndyka, a dłużnik traci prawo zarządu swoim majątkiem. Jeżeli z kontrahentem, w stosunku, do którego ogłoszono upadłość likwidacyjną, istnieją umowy, które nie zostały wykonane w całości lub części, nie wygasają one automatycznie. Syndyk może bowiem wykonać zobowiązanie upadłego i zażądać od drugiej strony spełnienia świadczenia wzajemnego (np. wykonania objętych umową prac budowlanych) lub też od umowy odstąpić. W tym celu należy złożyć syndykowi w odpowiedniej formie żądanie określenia czy odstępuje on od umowy, czy żąda jej wykonania. W przypadku odstąpienia od umowy strona może dochodzić należności z tytułu wykonania zobowiązań i poniesionych strat zgłaszając swoją wierzytelność w postępowaniu upadłościowym. Prawo upadłościowe w zakresie upadłości likwidacyjnej przyjmuje też szczegółowe regulacje odnośnie szeregu umów i zobowiązań umownych. Ze względu na możliwy zakres tego artykułu można dla przykładu wskazać tylko, że umowa najmu lub dzierżawy wiąże strony, jeżeli przedmiot umowy przed ogłoszeniem upadłości został wydany. Syndyk jednak w określonych warunkach może wypowiedzieć taką umowę także, gdy jej wypowiedzenie przez upadłego nie było dopuszczalne. Z dniem ogłoszenia upadłości wygasa na przykład umowa kredytu, jeżeli kredytodawca nie przekazał kredytu do dyspozycji. Umowa leasingu natomiast może zostać w określonym terminie przez syndyka wypowiedziana za skutkiem natychmiastowym.
Wskazać ponadto należy, iż w każdym przypadku zawierania umowy na podstawie, której mamy zamiar nabyć majątek od kontrahenta, który już znajduje się w trudnej sytuacji finansowej, powinno się mieć na uwadze możliwość wzruszenia takiej umowy w przypadku ogłoszenia upadłości likwidacyjnej. Bezskuteczne, bowiem są czynności prawne dokonane przez upadłego w ciągu roku przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości na podstawie, których z majątku upadłego dokonano rozporządzenia nieodpłatnie lub odpłatnie, ale za cenę rażąco niewspółmierną do dokonanego rozporządzenia. Dlatego też, niezależnie od faktu, czy w stosunku do kontrahenta toczy się już postępowanie upadłościowe, czy też nie należy za każdym razem szczegółowo rozważać, często bardzo atrakcyjne warunki finansowe takiej transakcji.
Nie sposób nie wspomnieć na zakończenie, iż po wejściu w życie uchwalonej już przez sejm nowelizacji prawa upadłościowego, na znaczeniu ma wzrosnąć dotychczas martwe postępowanie naprawcze, umożliwiające restrukturyzację przedsiębiorstwa na zasadach mniej rygorystycznych niż w trybie postępowania układowego, a to ze względu na rozszerzenie kręgu podmiotów w stosunku, do których będzie ono mogło być wszczęte. Jeżeli zostanie wszczęte postępowanie naprawcze, następuje głosowanie wierzycieli nad propozycjami restrukturyzacyjnymi dłużnika na analogicznych zasadach jak w postępowaniu układowym. W związku z powyższym wydaje się, iż propozycje restrukturyzacyjne mogłyby analogicznie jak w układzie i na analogicznych warunkach polegać także na zmianie, czy też rozwiązaniu zawartych przez kontrahenta umów.
